Ισπανικός εμφύλιος: κριτική, «κριτικές» και συμπεράσματα..

Αυτοκριτικά κατ’αρχήν δυο πραματάκια.

Είναι αλήθεια ότι όταν ξεκίνησε αυτό το βλογ δεν είχε σκοπό να αποτελέσει ένα χώρο «ελληνικής» ιστορικής καταγραφής είτε του κομμουνιστικού κινήματος είτε του ισπανικού εμφυλίου. Η μελέτη του δεύτερου κατέχει σπουδαία θέση στα ερασιτεχνικά ενδιαφέροντα του παρόντος γραφιά. Δεν είναι βέβαια το  αποκλειστικό ενδιαφέρον του- και, όπως και νά’χει,  σε καμμία περίπτωση δε φιλοδοξεί να συναγωνίζεται διδακτορικές διατριβές, βιβλία ιστορίας, εκθέσεις κλπ. Επειδή ωστόσο, είναι αλήθεια, δεν είναι δα και συνηθισμένο «χόμπυ» η μελέτη κάποιας ιστορικής περιόδου ας σημειωθεί το εξής: ο ισπανικός εμφύλιος συνεπαίρνει τον R5 τόσο για τη λογοτεχνική -ρομαντική πλευρά του όσο και για την «στενή» πολιτική αντίστοιχη. Απλά, γιατί στο έδαφος της οξυμένης ταξικής πάλης που βίωσε η Ισπανία το ’36 -’39 με τη μορφή του εμφυλίου μπήκαν κάτω οι στρατηγικές όλων: και των κομμουνιστών της τρίτης διεθνούς (διεθνής!), και των τροτσκιστών, και των αναρχικών, και των σοσιαλιστών, και των αστών, και των ιμπεριαλιστών (..ουφ!), ΟΛΩΝ. Δύσκολα κρύβεται κανένας πίσω απ’το δάχτυλό του για ό,τι έγινε τότε λοιπόν.. Κι όποιος λέει ψέμματα για το τότε έχει «κακούς σκοπούς» και για σήμερα. Αν, δε, υπάρχουν σήμερα απατεώνες χωρίς δόλο, απλά από παραπληροφόρηση, είναι καλό και χρήσιμο να μεταφέρεις ό,τι τυχόν πληροφορίες πέφτουν στα χέρια σου για να αντιστρέψεις μια διάθεση. Όχι για τότε αλλά για σήμερα.

Προφανώς και δεν παίρνω θέση «αντικειμενικά» αλλά προφανώς επίσης δεν ενστερνίζομαι θεωρίες «αντικειμενικής ερμηνείας» της ιστορίας. Προσεξτε: άλλο αντικειμενική καταγραφή ενός γεγονότος κι άλλο «αντικειμενική» ερμηνεία του. Αντικειμενικό γεγονός είναι η ίδρυση του ΕΑΜ. Ερμηνεία είναι ο χαρακτηρισμός της δράσης του ως «εθνικοαπελευθερωτικού» ή ως «εθνοπροδοτικού». Το μπέρδεμα της ερμηνείας με την πραγματικότητα είναι κατ’εξοχήν «τέχνη» του επαγγελματία πλαστογράφου. Και κατ’εξοχήν «λάθος» του ερασιτέχνη -ή αν θέλετε του «οπαδού». Όποιου βλέποντας τα γεγονότα να γυρνάν καταπάνω του, επιμένει να αγνοεί τα γεγονότα και σαν «απάντηση» αντιγυρνάει βρισιές κλπ. – μπορεί κατόπιν ευχαριστημένος να συνεχίσει τον καφέ, τη μπύρα ή το τσιγάρο του αλλά πολύ αμφιβάλλω αν έχει πειστεί για όσα λέει.

ο σαντιάγο καρίγιο τέρμα αριστερά, σε πρώτο πλάνο ο Ντίαζ

Αφορμή για τις μόλις παραπάνω γραμμές στάθηκε η ταινία «Γη κι Ελευθερία». Κατά λάθος.Προβλήθηκε φαίνεται στην τηλεόραση? την πρόσφερε καμμιά εφημερίδα σε DVD?  δεν ξέρω γιατί άρχισαν να έρχονται «επισκέπτες» από τα γκουγκλ ζητώντας αυτό. Και μετά «Κασάδο το ’39» -«Κασάδο -Μέρα» κλπ. Γκούγκλαρα κι εγώ το «Κασάδο -Μέρα» κι..έπεσα πάνω μου κατ’αρχήν και στη συνέχεια σε μια κουβέντα που άνοιξε στο indymedia («κουβέντα» στο ιντυμήντια.. τρόπος του λέγειν δηλαδή) σχετικά με το θέμα του εμφυλίου. Καναδυο τσιτάραν μάλιστα από κείμενα που δημοσιεύτηκαν εδώ.

Φαίνεται ότι κάποιοι επιμένουν να αναθεωρήσουν συνολικά την ιστορία. Οι αναρχικοί της CNT είναι γι’αυτούς οι αθώοι άγγελοι της επανάστασης οι δε κομμουνιστές οι σφαγείς και υπονομευτές της. «Σταλινοτσολιάδες» μάλιστα χαρακτηρίζουν οι αναρχικοί τους κομμουνιστές ( και όχι μόνο οι αναρχικοί ). Αγριεύει το παιχνίδι..

Λοιπόν ο Φερνάντο Κλαουντίν είναι μάλλον πασίγνωστος στους σαραντάρηδες -τουλάχιστον – πρώην αριστεριστές, Πανελλαδικάριους, Ρηγάδες. Φαντάζομαι το όνομά του δεν είναι ολότελα άγνωστο σε οποιονδήποτε ψάχτηκε κάποια στιγμή είτε με την ιστορία του ΚΚΙσπανίας, είτε με την ιστορία της Κομιντερν είτε με τον «αριστερό ευρωκομμουνισμό» – στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει δυο βιβλία του το «Ευρωκομμουνισμός και Σοσιαλισμός» και το δίτομο «Η κρίση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος».Στην εισαγωγή του τελευταίου σημειώνει :» το κομμουνιστικό κίνημα – το σταλινικό κόμμα, τόσο με τις εθνικές όσο και με τις διεθνικές του διαστάσεις, στην άσκηση της εξουσίας καθώς επίσης και στη λειτουργία του σαν όργανο της πάλης για την εξουσία (…) είναι ανήμπορο απ’την ίδια του τη φύση να μετασχηματίσει τον εαυτό του.(..)οι προϋποθέσεις δογματικοποίησης και διαστρέβλωσης του μαρξισμού βρίσκονται στην ίσια του τη λειτουργία σαν ιδεολογίας του επαναστατικού κινήματος».

Τα σημειώνω κι εγώ αυτά με τη σειρά μου για να γίνει σαφές το που τοποθετείται ο εν λόγω γραφιάς, πρώην μέλος της ΚΕ του ΚΚΙσπανίας , διαγραμμένος το 1965. Στο ως άνω έργο καταπιάνεται με μια βαθειά ανάλυση της πορείας του κομμουνιστικού κινήματος από τις πρώτες μέρες της Κομιντέρν μέχρι και τα μέσα περίπου του 20ου αιώνα, στηριζόμενος σε πολύ πλούσιο υλικό και με προσπάθεια να κριτικάρει μαρξιστικά τους..μαρξιστές. Οι πηγές που παρουσιάζει είναι το βασικότερο προσόν του έργου του και, κατά τη γνώμη μου, όχι τα συμπεράσματά του που συχνά βρίσκονται σε αντίφαση με τους ισχυρισμούς  του.

Τί μας λέει λοιπόν για την Ισπανία του ’36 -’39 ο Κλαουντίν; «‘Οποιος μελετάει αυτούς τους κρίσιμους μήνες της Ισπανίας του ’36 δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί:γιατί τα εργατικά κόμματα και οργανώσεις δεν έδρασαν μ’ένα συντονισμένο κι αποφασισμένο τρόπο για να πνίξουν στη γέννα της τη στρατιωτική στάση και να προχωρήσουν αποφασιστικά στο δρόμο της επανάστασης;» Παρατηρήστε ότι το σχήμα του Κλαουντίν είναι απλό: να πνίξουμε το πραξικόπημα και να προχωρήσουμε στην επανάσταση. Είναι απλό γιατί είναι λογικό.Ας αναρωτηθούμε κι εμείς μαζί του, κι ας τον ακολουθήσουμε να δούμε αν θα πάρουμε απάντηση..

Συνεχίζει με την κατάσταση των κυριότερων οργανώσεων της ε.τ. στην Ισπανία του ’36:

«..οι ρεφορμιστές ήταν ολοφάνερα στη μειοψηφία του Σοσιαλιστικού Κόμματος και

Ganar la guerra!

 της UGT, αν και διατηρούσαν την καθοδήγηση του κόμματος χάρη στους έξυπνους ελιγμούς του μηχανισμού (…) Ο όγκος των εργατών που ανήκαν στην UGT , καθώς και η πλειοψηφία των σοσιαλιστών αγωνιστών, υποστήριζαν την αριστερή τάση που καθοδηγούσε ο Λάργκο Καμπαλιέρο.(..) Πρέπει να προχωρήσουμε, έλεγαν , στην άμεση εγκαθίδρυση της διχτατορίας του προλεταριάτου. Δεν προσδιόριζαν ξεκάθαρα ποια θα ήταν η δομή αυτής της «διχτατορίας του προλεταριάτου», αλλά ήταν βέβαιοι ότι θα τη καθοδηγούσε το Σοσιαλιστικό Κόμμα, σαν το κύριο κόμμα της ισπανικής εργατικής τάξης. Ευνοούσαν ωστόσο την ένωση με τους κομμουνιστές, για να συγκροτήσουν ένα ενιαίο μαρξιστικό κόμμα.Υποστήριζαν επίσης τη συγχώνευση των δυο μεγάλων συνδικαλιστικών σχηματισμών της UGT και της CNT. » Δύο τάσεις δηλαδή: μια «δεξιά» ηγεσία και μια «αριστερή» – συνδικαλιστική πλειοψηφία που «ήταν στην πραγματικότητα ένα ανεξάρτητο σχήμα» και που υπερακόντιζε τους κομμουνιστές στα «άμεσα καθήκοντα», έχοντας όμως θολή εικόνα για το χαρακτήρα αυτών των «άμεσων καθηκόντων». Και συνεχίζει για τους οπαδούς του Καμπαλιέρο «έλπιζαν ότι η πλήρης φθορά και η χρεοκωπία της δημοκρατικής κυβέρνησης θα προκαλούσε την πτώση της κρατικής εξουσίας στα χέρια τους, σαν ώριμο φρούτο. Επιπρόσθετα , υποτιμούσαν τον κίνδυνο της αντεπανάστασης». Η οποία αντεπανάσταση μεθοδικά προετοιμαζόταν επί δημοκρατικής κυβέρνησης -από το Μάρτιο του ’36 στην συγκεκριμένη του μορφή, ήδη από το ’34 περίπου ως σχεδιασμός επί χάρτου της ισπανικής τελικής λύσης.

«Το άλλο μεγάλο παραδοσιακό ρεύμα του ισπανικού εργατικού κινήματος, που ήταν οργανωμένο στα συνδικάτα της CNT, ήταν εξίσου ριζοσπαστικό στις επαναστατικές του θέσεις.Η θεωρητική του όμως βάση, δυσκόλευε πολύ μια συμφωνία με τα μαρξιστικά κόμματα, καθώς επίσης και με τα συνδικάτα της μαρξιστικής τάσης, αυτά της UGT.(…) H ιδέα ενός κράτους της διχτατορίας του προλεταριάτου , γέμιζε τους αναρχοσυνδικαλιστές  με την ίδια σχεδόν εχθρότητα, όπως και αυτή του αστικού κράτους. Σε σχέση με το δεύτερο επιπλέον, δεν έκαναν καμία διάκριση, στην πράξη, ανάμεσα στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και στο φασισμό. Υποτιμούσαν επίσης το φασιστικό κίνδυνο εξίσου με τους καμπαλιεριστές».

Τα μεγάλα ρεύματα του ισπανικού εργατικού κινήματος λένε μεγάλα κι επαναστατικά λόγια αλλά οι μεν προτείνουν διχτατορία του προλεταριάτου χωρίς να εξηγούν τί θέλουν και πως το βλέπουν, οι δε αρνούνται κάθε μορφή κράτους προτείνοντας τη μορφή του νέου καθεστώτος να καθορίσει «η ελεύθερη επιλογή των ελεύθερα ενωμένων εργατών», και οι δυο δε «υποτιμούν» το φασιστικό κίνδυνο. Δεν μας λέει ο Κλαουντίν γιατί τον υποτιμούν  – μολονότι η στρατιωτική καταστολή της εξέγερσης της Αστουριας τον Οχτώβρη του ’34 θα έπρεπε να βάζει σε πρώτη γραμμή αυτό τον κίνδυνο. Κι αν οι αναρχικοί, έξω από τα κέντρα αποφάσεων, «δικαιολογούνται» με το γνωστό τους παιδιάστικο δόγμα «εμείς με την πολιτική δεν ασχολούμαστε» ( και πράγματι, το ’34 στην Αστούριας δεν πολυασχολήθηκαν: οι εργάτες, κομμουνιστές, σοσιαλιστές και αναρχικοί, χτυπιόντουσαν κι η CNT σε Βαρκελώνη, Μαδρίτη και Σεβίλλη σφύραγε αδιάφορα. Μόνο οι 30,000 πολιτικοί κρατούμενοι της ηττημένης εξέγερσης, και ο αριθμός των αναρχικών ανάμεσά τους έπεισε τα «κεφάλια» της CNT -FAI για σύμπραξη με το «Λαϊκό Μέτωπο» στις εκλογές του ’36..),κι επομένως δεν «ασχολούνται» ούτε με το τί γίνεται στο στράτευμα ούτε με το να ελέγξουν ποιοι είναι αρμόδιοι στην κυβέρνηση γι’αυτές τις δουλειές , οι σοσιαλιστές, αν και είχαν τους περισσότερους βουλευτές στη Βουλή που αναδείχτηκε με τις εκλογές του Φλεβάρη  ωστόσο αρνούνται να συμμετάσχουν στην νέα κυβέρνηση! (δείτε τις δημοκρατικές κυβερνήσεις εδώ )  .Αρνούνται μέχρι να γίνει το πραξικόπημα κι ως τότε περιφέρονται, με τον Καμπαλιέρο να καλείται να γίνει ο Λένιν της Ισπανίας.

Ένα πολύ απλό ερώτημα μέχρι στιγμής: Γιατί λοιπόν «υποτιμήθηκε» από τα μεγαλύτερα ισπανικά συνδικάτα ο κίνδυνος του φασιστικού πραξικοπήματος;Γιατί, οι σοσιαλιστές, που ήταν και το ισχυρότερο κόμμα στην ισπανική Βουλή αρνήθηκαν να έχουν υπουργό στην κυβέρνηση – και αφήσαν στην τελευταία να διορίσουν υπουργούς τα μετριοπαθή κεντρώα και κεντροαριστερά ρεπουμπλικάνικα κόμματα;

(συνεχίζεται..)